12 cách phòng tránh ung thư phổ biến dễ thực hiện, bạn nên biết

Theo GLOBOCAN năm 2020, số ca mắc và tử vong do ung thư trên thế giới đều có chiều hướng gia tăng. Ở Việt Nam, có khoảng 182.563 ca mắc mới, trong đó có 122.690 ca tử vong do ung thư. Ước tính, cứ 100.000 người thì có 159 người mắc ung thư và 106 người tử vong do ung thư (1). Vậy ung thư có thể phòng ngừa được không? Có những cách phòng tránh ung thư nào? Làm thế nào để phòng ngừa bệnh ung thư? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cụ thể các vấn đề trên.

Yếu tố nguy cơ gây bệnh ung thư

Yếu tố nguy cơ gây bệnh ung thư xuất phát từ sự biến đổi của các tế bào bình thường thành tế bào ung thư trong nhiều giai đoạn, thường tiến triển từ tổn thương tiền ung thư thành khối u ác tính. Sự biến đổi này là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố di truyền của người bệnh và 3 loại tác nhân bên ngoài, cụ thể: (2)

• Vật lý: tia cực tím và bức xạ ion hóa.
• Hóa học: amiăng (chất dùng trong công nghiệp xây dựng, sản xuất má phanh, đóng tàu thủy, có tính cách nhiệt, cách điện, cách âm), aflatoxin (thành phần của khói thuốc lá, rượu, có trong thực phẩm mốc) và asen (chất gây ô nhiễm nguồn nước).
• Sinh học: nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), tỷ lệ mắc ung thư tăng đáng kể theo tuổi tác, nguyên nhân đến từ sự tích tụ các yếu tố nguy cơ gây ung thư và cơ chế tự sửa chữa của tế bào kém hiệu quả do tuổi tác.

Có thể phòng ngừa ung thư không?

Có thể phòng ngừa ung thư, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có thể ngăn ngừa từ 30%-50% số ca tử vong do ung thư bằng cách giảm bớt hoặc hạn chế các yếu tố nguy cơ chính, bao gồm: (3)

• Không hút thuốc lá
• Hạn chế rượu bia
• Duy trì cân nặng hợp lý
• Tập thể dục thường xuyên
• Phòng ngừa các yếu tố nguy cơ liên quan đến nhiễm trùng

Hướng dẫn cách phòng tránh ung thư phổ biến

Các cách phòng tránh ung thư phổ biến như:

1. Chế độ ăn uống lành mạnh

Việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh là một trong những cách phòng chống ung thư dễ thực hiện. Bạn nên ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế ăn thịt đỏ và thịt chế biến sẵn. Từ đó cắt giảm lượng chất béo xấu (chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa) và ưu tiên chọn chất béo lành mạnh (chất béo không bão hòa, bao gồm chất béo đa và chất béo đơn, thuộc nhóm chất béo tốt, có nhiều lợi ích quan trọng với cơ thể). (4)

• Sử dụng trái cây và rau quả như một phần của bữa ăn, cho trái cây vào ngũ cốc, ăn nhiều rau như 1 bữa ăn nhẹ.
• Ưu tiên thịt gà, cá hoặc đậu thay vì thịt đỏ và thịt chế biến sẵn.
• Chọn ngũ cốc nguyên hạt và bánh mì nguyên hạt thay vì ngũ cốc có đường và bánh mì trắng.
• Ưu tiên các món ăn được làm từ dầu ô liu hoặc dầu hạt cải, có nhiều chất béo lành mạnh.
• Cắt giảm thức ăn nhanh và đồ ăn nhẹ mua tại cửa hàng (như bánh quy).
• Xem xét bổ sung một số loại vitamin tổng hợp nếu bạn thường xuyên bị thiếu.

2. Tập thể dục thường xuyên

Hoạt động thể chất thường xuyên cũng là một trong những cách phòng tránh ung thư hiệu quả. Bạn nên tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa ung thư.

• Chọn các hoạt động bạn thích, bao gồm: tập thể dục, đi bộ, làm vườn và khiêu vũ.
• Tạo thói quen tập thể dục bằng cách dành ra một khoảng thời gian cố định trong ngày để tập luyện, có thể đi đến phòng tập vào giờ ăn trưa hoặc đi dạo sau bữa tối.
• Duy trì sự vui vẻ và động lực bằng cách tập thể dục cùng ai đó.
• Thường xuyên đưa gia đình đi công viên, đi dạo và chơi các trò chơi vận động.

3. Duy trì cân nặng hợp lý

Cách phòng tránh ung thư tiếp theo là duy trì cân nặng hợp lý, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư. Đầu tiên, nếu bạn thừa cân, hãy tập trung vào việc không tăng cân nữa. Sau đó, bạn cần cố gắng giảm cân bằng cách vận động, ăn uống hợp lý để tăng cường sức khỏe.

• Giới hạn thời gian ngồi trước tivi và máy tính
• Ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt
• Chọn khẩu phần ít hơn, ăn chậm hơn và hạn chế đồ uống có đường

4. Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trực tiếp

Tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời có thể dẫn đến ung thư da. Tổn thương da thường bắt đầu sớm ở thời thơ ấu, vì vậy điều quan trọng là bảo vệ da của trẻ.

• Tránh xa ánh sáng mặt trời trực tiếp trong khoảng thời gian từ 10 giờ-16 giờ.
• Sử dụng mũ, áo sơ mi dài tay và kem chống nắng có SPF 30 trở lên.
• Chú ý bảo vệ da cho bé, luôn bôi kem chống nắng và mặc quần áo phù hợp.

5. Tránh tiếp xúc hóa chất và môi trường độc hại

Cách phòng tránh ung thư tiếp theo là tránh tiếp xúc không cần thiết với bức xạ, các độc tố công nghiệp và môi trường như: sợi amiăng, benzen, amin thơm và polychlorinated biphenyls (PCBs). (5)

6. Không hút thuốc

Phòng ngừa bệnh ung thư bằng cách không hút thuốc lá. Thuốc lá gây ra nhiều loại ung thư và các vấn đề nghiêm trọng khác. Hỗn hợp khói thuốc lá có hơn 7.000 hóa chất độc hại, ít nhất 70 chất có thể gây ung thư ở động vật và con người. Nói chuyện với con bạn về sự nguy hiểm của việc hút thuốc, ngăn chúng tiếp xúc với thuốc lá cũng như khói thuốc lá thụ động.

7. Không uống nhiều rượu bia

Rượu là chất độc hại, kích thích thần kinh và thuộc chất gây ung thư nhóm 1, tăng nguy cơ phát triển một số loại ung thư như: thực quản, gan, đại trực tràng và vú. Do đó:

• Chọn đồ uống không cồn trong các bữa ăn và bữa tiệc
• Hạn chế những dịp uống rượu, bia

8. Tránh lây nhiễm các bệnh tình dục

Các bệnh lây truyền qua đường tình dục như: HPV, viêm gan và HIV có thể gây một số bệnh ung thư khác nhau. Bảo vệ bản thân trước các bệnh nhiễm virus trên bằng cách thực hành tình dục an toàn, tuân theo các khuyến nghị về tiêm vaccine HPV cho trẻ em và người lớn.

9. Tiêm chủng vaccin đầy đủ

Tiêm chủng vacxin đầy đủ giúp bảo vệ cơ thể chống lại một số bệnh nhiễm virus, cũng là cách phòng ngừa ung thư, cụ thể:

Viêm gan B làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan. Người trưởng thành có nguy cơ cao bị viêm gan B khi quan hệ tình dục không lành mạnh, bị nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục. Tiếp xúc trực tiếp với máu của người bệnh viêm gan B. Tiếp xúc với các dụng cụ y tế bị, thiết bị nhiễm khuẩn hoặc không vô trùng. (6)

HPV là loại virus lây truyền bằng đường tình dục, có thể gây ung thư cổ tử cung, ung thư bộ phận sinh dục và ung thư tế bào vảy ở đầu và cổ. Thuốc chủng ngừa HPV được khuyến cáo cho bé gái và bé trai từ 11-12 tuổi. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt việc sử dụng vắc xin Gardasil 9 cho nam và nữ từ 9-45 tuổi.

10. Cải thiện chất lượng giấc ngủ

Mặc dù mối liên hệ giữa giấc ngủ với ung thư chưa thực sự rõ ràng nhưng giấc ngủ kém và không đủ giấc có liên quan đến tăng cân, là một yếu tố nguy cơ gây ung thư.

11. Bổ sung đủ vitamin D

Bổ sung đủ vitamin D là một trong những cách phòng tránh ung thư. Nhiều chuyên gia hiện khuyên bạn nên nạp vào cơ thể 800 – 1.000 IU (đơn vị đo lường lượng vitamin và hormone cho cơ thể ) vitamin D mỗi ngày, mục tiêu này gần như không thể đạt được qua đường ăn uống. Vitamin D giúp giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, ung thư đại tràng và các khối u ác tính khác.

12. Khám sức khỏe định kỳ

Một số xét nghiệm sàng lọc quan trọng giúp phát hiện ung thư sớm, hỗ trợ việc điều trị hiệu quả hơn, tiết kiệm chi phí đáng kể. Một số độ tuổi nên tầm soát ung thư như:

• Tuổi 30: ung thư cổ tử cung
• Tuổi 40: ung thư vú
• Tuổi 45-50: ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt
• Tuổi 50 trở lên: ung thư phổi (dành cho người hút thuốc hoặc đã từng hút thuốc)

Tầm soát ung thư cho người có nguy cơ cao tại BVĐK Tâm Anh

Phát hiện sớm ung thư giúp tăng đáng kể cơ hội điều trị bệnh thành công. Điều quan trọng để phát hiện sớm ung thư là chẩn đoán sớm và tầm soát. Chẩn đoán sớm tập trung vào phát hiện các triệu chứng nghi ngờ của người bệnh sớm, trong khi tầm soát bao gồm xét nghiệm những người khỏe mạnh để xác định những người bị ung thư trước khi có bất kỳ triệu chứng nào. (7)

BVĐK Tâm Anh đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế, cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, tầm soát phát hiện sớm ung thư giúp nhiều người bệnh được điều trị khỏi, kéo dài sự sống.

• Hệ thống chụp cắt lớp vi tính (CT) 768 lát cắt, tích hợp trí tuệ nhân tạo AI, cho hình ảnh sắc nét.
• Máy chụp cộng hưởng từ (MRI) áp dụng công nghệ “ma trận sinh học toàn phần” của Đức giúp chẩn đoán chính xác, giảm tiếng ồn đến 97% và rút ngắn 50% thời gian chụp so với quy trình chuẩn.
• Hệ thống X-quang kỹ thuật số treo trần hiệu quả gấp 3 lần so với máy chụp X-quang thông thường.
• Hệ thống chụp nhũ ảnh kỹ thuật số cắt lớp (nhũ ảnh 3D) giúp tăng tỷ lệ phát hiện ung thư lên đến 40%, đồng thời giảm tỷ lệ dương tính giả lên đến 40% với liều xạ sử dụng rất thấp.
• Hệ thống máy Siêu âm 3D đàn hồi Real time cung cấp nhiều thông tin giá trị như: biến dạng cấu trúc, độ cứng và vi mạch tân sinh trong sang thương…
• Hệ thống nội soi Fuji 7000 giúp phóng đại lên tới 140 lần, hỗ trợ quan sát đa dạng những tổn thương đường tiêu hóa dù kích thước rất nhỏ, khó hoặc không thể nhìn bằng mắt thường hoặc những thiết bị cũ.
• Hệ thống nội soi Xion (Đức) với chức năng PIET spectro phát hiện cấu trúc khối u, định hướng sinh thiết, giúp tầm soát ung thư vòm họng – hốc mũi – hạ họng – thanh quản.
• Hệ thống máy xét nghiệm sinh hóa – miễn dịch, vi sinh, sinh học phân tử, huyết học hiện đại như: Cobas 6500, Roche Cobas system; máy khí máu Roche Cobas b211; hệ thống máy xét nghiệm nước tiểu Roche Cobas u411, u601, u701…

Khoa Ung bướu BVĐK Tâm Anh TP.HCM phối hợp chặt chẽ với các chuyên khoa Sản Phụ khoa, Tiết niệu, Hô hấp, Tim mạch – Lồng ngực, Ngoại Vú, Tai – Mũi – Họng, Nội soi – Phẫu thuật Nội soi tiêu hóa, Dinh dưỡng, Tâm lý,… đưa ra phác đồ điều trị đa mô thức, cá thể hóa cho từng người bệnh, vừa nâng đỡ tổng trạng sức khỏe, tâm lý vừa điều trị toàn diện, triệt để cho người bệnh.

Việc áp dụng hiệu quả các cách phòng tránh ung thư như: lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý, nhiều rau xanh, ít thịt đỏ và chất béo bão hòa… giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh ung thư. Ngoài ra, việc sàng lọc ung thư định kỳ và tiêm phòng vaccin phòng ngừa các loại virus có liên quan đến ung thư như HPV và viêm gan B cũng góp phần đẩy lùi căn bệnh nguy hiểm này.