6 phương pháp chẩn đoán ung thư phổ biến hiện nay

Có hàng trăm loại ung thư khác nhau và có thể phát triển ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể. Bệnh có thể có triệu chứng hoặc không có bất kỳ dấu hiệu nào. Tất cả các bệnh ung thư đều có điểm chung là bắt đầu khi các tế bào bất thường trong cơ thể phát triển và lây lan không kiểm soát. Vậy có thể chẩn đoán ung thư không? Chẩn đoán ung thư bằng những phương pháp nào? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp các vấn đề trên.

Chẩn đoán ung thư là gì?

Chẩn đoán ung thư là các phương pháp được áp dụng để xác định xem người bệnh có bị ung thư hay không. Việc chẩn đoán ung thư không chỉ dựa vào kết quả của một xét nghiệm mà phải dựa trên tiền sử bệnh, khám lâm sàng và các kết quả xét nghiệm. (1)

Sau khi xác định chẩn đoán bệnh ung thư và đánh giá giai đoạn, các bác sĩ sẽ lập kế hoạch điều trị, đánh giá hiệu quả và theo dõi sau điều trị. Các phương pháp chẩn đoán ung thư bao gồm: chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm (máu, dịch cơ thể do u sinh ra), sinh thiết khối u, kiểm tra nội soi, phẫu thuật hoặc xét nghiệm di truyền.

Các phương pháp chẩn đoán ung thư phổ biến

Có nhiều phương pháp chẩn đoán ung thư khác nhau, từ các phương pháp chẩn đoán hình ảnh đến các xét nghiệm (máu, tế bào khối u hoặc hạch…) và khám lâm sàng. Một số phương pháp chẩn đoán phổ biến như:

1. Khám sàng lọc

Khám sàng lọc là một trong những phương pháp chẩn đoán ung thư đầu tiên. Để thực hiện, tùy theo triệu chứng lâm sàng và tiền sử gia đình của người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm như: xét nghiệm máu, siêu âm, nội soi… Khi bác sĩ phát hiện các dấu hiệu bất thường sẽ tiến hành chụp CT, chụp MRI, chụp PET/CT và nhiều xét nghiệm chuyên sâu khác. (2)

2. Chẩn đoán hình ảnh

Chẩn đoán hình ảnh là phương pháp chẩn đoán ung thư được áp dụng tiếp theo, bao gồm các dạng chẩn đoán sau: (3)

• X-quang: sử dụng tia X để tạo hình ảnh của cơ thể, giúp phát hiện các khối u hoặc biến đổi trong cơ thể.
• MRI (Magnetic Resonance Imaging): sử dụng từ trường để tạo hình ảnh chi tiết của cơ thể, giúp xác định kích thước và vị trí của các khối u.
• CT scan (Computed Tomography): sử dụng tia X để tạo hình ảnh cắt lớp của cơ thể, cung cấp thông tin về cấu trúc nội bộ của cơ thể và phát hiện các khối u.
• PET scan (Positron Emission Tomography): sử dụng chất phóng xạ sinh học để phát hiện các vùng của cơ thể có hoạt động hấp thu phóng xạ cao (các vùng tế bào ung thư, vùng di căn, hạch…).

3. Xét nghiệm máu và chất dịch của cơ thể

Xét nghiệm máu và chất dịch của cơ thể giúp chẩn đoán giai đoạn ung thư hiệu quả, cụ thể:

• Xét nghiệm máu: phân tích mẫu máu để tìm kiếm dấu ấn do tế bào ung thư sinh ra (dấu ấn ung thư: tumor marker), các đột biến gen của tế bào ung thư hoặc sự bất thường của các dòng tế bào máu trong bệnh ung thư hệ máu.
• Xét nghiệm chất dịch của cơ thể từ khối u sinh ra: việc phân tích chất dịch cơ thể từ khối u sinh ra (dịch màng bụng, dịch màng phổi) có thể cung cấp thông tin về loại và tính chất của tế bào ung thư.

4. Chẩn đoán tế bào u

Biopsies (sinh thiết): một mẫu mô từ khối u được lấy ra và kiểm tra dưới kính hiển vi để xác định có tế bào ung thư hay không. (4)

5. Kiểm tra di truyền

Kiểm tra di truyền chẩn đoán ung thư: xác định các đột biến gen di truyền trong mẫu DNA của người bệnh có thể tăng nguy cơ mắc ung thư.

6. Nội soi

Nội soi có thể được áp dụng để chẩn đoán ung thư. Phương pháp này sử dụng ống nội soi có đèn và camera kết nối để chiếu hình ảnh lên màn hình tivi, giúp bác sĩ quan sát bên trong cơ thể. (5)

Nội soi thường thông qua các lỗ tự nhiên của cơ thể như: miệng, mũi, hậu môn, cổ tử cung hay thông qua các vết cắt nhỏ trên da để kiểm tra các khu vực khác (phẫu thuật nội soi).

Các loại nội soi bao gồm:

• Nội soi thực quản dạ dày tá tràng (còn gọi là EGD hoặc nội soi trên)
• Nội soi đại tràng, nội soi trực tràng
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP)
• Nội soi phế quản
• Nội soi tai mũi họng
• Nội soi ổ bụng
• Nội soi bàng quang
• Nội soi tử cung

Những phương pháp này có thể được sử dụng độc lập hoặc kết hợp với nhau để đưa ra chẩn đoán bệnh ung thư. Phát hiện sớm thông qua các phương pháp chẩn đoán có vai trò quan trọng trong điều trị và nâng cao cơ hội sống cho người bệnh.

Chẩn đoán ung thư có thể sai không?

Phương pháp chẩn đoán ung thư có thể sai sót trong một số trường hợp. Một số nguyên nhân phổ biến khiến kết quả chẩn đoán không chính xác như:

1. Mẫu không đại diện: khi mẫu tế bào hoặc mô lấy từ khối u không đại diện cho toàn bộ khối u của người bệnh, có thể dẫn đến kết quả chẩn đoán sai sót.
2. Lỗi trong quá trình xử lý mẫu: các lỗi trong quá trình lấy mẫu, chuẩn bị mẫu hoặc phân tích mẫu có thể dẫn đến kết quả chẩn đoán không chính xác.
3. Sự hiểu biết kỹ thuật không đủ: nhân viên không có đủ kinh nghiệm cũng như kiến thức để đánh giá mẫu và đưa ra kết luận chẩn đoán chính xác.
4. Trường hợp đặc biệt: có những trường hợp đặc biệt hoặc hiếm gặp có thể gây khó khăn trong việc chẩn đoán, không phát hiện được tế bào ung thư hoặc chẩn đoán sai sót.
5. Sự hiểu biết và công nghệ không đủ hiện đại: một số loại ung thư có thể khó phát hiện bằng các phương pháp chẩn đoán hiện có hoặc yêu cầu công nghệ và kiến thức chẩn đoán cụ thể cao hơn.

Mặc dù việc chẩn đoán không chính xác là một vấn đề nhưng các nhà cung cấp dịch vụ y tế thường áp dụng các biện pháp kiểm soát chất lượng và sử dụng các phương pháp chẩn đoán tiên tiến để giảm thiểu khả năng sai sót. Ngoài ra, việc xác nhận kết quả và khám lại bằng các phương pháp khác cũng giúp cải thiện kết quả chẩn đoán.

Khi nào cần khám chẩn đoán ung thư?

Khi bạn cảm thấy bất kỳ thay đổi nào của cơ thể, hãy chủ động đi khám bác sĩ sớm. Phát hiện bệnh ung thư ở giai đoạn càng sớm, cơ hội điều trị khỏi bệnh hoàn toàn càng cao. Các triệu chứng bao gồm:

• Giảm cân nhanh không rõ nguyên nhân;
• Ho ra máu và/hoặc khàn tiếng kéo dài không dứt;
• Tiểu ra máu thường xuyên;
• Âm đạo ra dịch tiết hoặc dịch máu bất thường, chu kỳ kinh nguyệt không đều;
• Phát hiện khối u cục ở vú;
• Khó nuốt, tức ngực, cảm thấy vướng ở họng;

Tuy nhiên, bất kì ai cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư do môi trường sống ngày càng ô nhiễm, thực phẩm bẩn tràn lan trên thị trường, chế độ ăn uống không khoa học… Do đó, dù bạn đang khỏe mạnh, bất kể độ tuổi, tình trạng sức khỏe ra sao thì tầm soát ung thư là cần thiết.

Tầm soát ung thư là quá trình sàng lọc để phát hiện ung thư ở giai đoạn rất sớm và hoàn toàn chưa có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh ung thư. Tần suất và thời điểm tầm soát ung thư phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: tuổi, yếu tố nguy cơ, tiền sử y tế và hướng dẫn từ các tổ chức y tế. Một số hướng dẫn tổng quát về thời điểm và tần suất nên tầm soát ung thư:

1. Tuổi:
   • Với nhiều loại ung thư (ung thư đại trực tràng, ung thư vú, và ung thư cổ tử cung) việc tầm soát thường bắt đầu từ tuổi trung niên (40-50 tuổi) và tiếp tục theo dõi định kỳ nếu có yếu tố nguy cơ cao.
   • Tuy nhiên, việc tầm soát ung thư ở tuổi trẻ hơn có thể được khuyến khích nếu có yếu tố nguy cơ gia đình hoặc tiền sử y tế bản thân.
3. Yếu tố nguy cơ:
   • Những người có tiền sử gia đình mắc các loại ung thư như: ung thư vú, ung thư đại trực tràng, hoặc ung thư tuyến tiền liệt nên được tầm soát sớm hơn và định kỳ hơn.
   • Các yếu tố nguy cơ khác như: hút thuốc lá, tiếp xúc với chất gây ung thư, sử dụng nhiều rượu bia, thừa cân/béo phì hoặc các tiền sử bệnh lý khác.
4. Tiền sử bệnh:
   • Những người đã từng mắc bệnh có liên quan đến ung thư hoặc đã điều trị ung thư trong quá khứ thường cần thực hiện tầm soát ung thư định kỳ để theo dõi sức khỏe.
5. Hướng dẫn từ tổ chức y tế:
   • Các tổ chức y tế thường cung cấp hướng dẫn cụ thể về tầm soát ung thư cho mọi đối tượng dựa trên nghiên cứu và chứng cứ khoa học.
6. Chỉ định từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế:
   • Luôn tuân thủ chỉ định và khuyến nghị từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế khi quyết định thời điểm và tần suất tầm soát ung thư.

Tóm lại, việc quyết định khi nào và tần suất tầm soát ung thư là quá trình cá nhân hóa, cần xem xét các yếu tố riêng biệt của mỗi người. Bạn nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế của để đưa ra quyết định tốt nhất cho sức khỏe của bản thân.

BVĐK Tâm Anh đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế, cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, tầm soát phát hiện sớm ung thư giúp nhiều người bệnh được điều trị khỏi, kéo dài sự sống.

• Hệ thống chụp cắt lớp vi tính (CT) 768 lát cắt, máy CT 1975 lát cắt, tích hợp trí tuệ nhân tạo AI, cho hình ảnh sắc nét, giảm liều tia tối đa…
• Máy chụp cộng hưởng từ (MRI) ứng dụng công nghệ “ma trận sinh học toàn phần” (Đức), mang lại giá trị chẩn đoán cao vượt trội, giảm tiếng ồn đến 97% và rút ngắn 50% thời gian chụp so với quy trình chuẩn.
• Hệ thống X-quang kỹ thuật số treo trần hiệu quả gấp 3 lần so với máy chụp X-quang thông thường.
• Hệ thống chụp nhũ ảnh kỹ thuật số cắt lớp (nhũ ảnh 3D) giúp tăng tỷ lệ phát hiện ung thư lên đến 40%, đồng thời giảm tỷ lệ dương tính giả lên đến 40% với liều xạ sử dụng rất thấp.
• Hệ thống máy siêu âm 3D đàn hồi real time cung cấp nhiều thông tin quan trọng như: vi mạch tân sinh và độ cứng trong sang thương; biến dạng cấu trúc…
• Hệ thống nội soi Fuji 7000 có khả năng phóng đại lên đến 140 lần giúp quan sát tất cả các tổn thương đường tiêu hóa có kích thước rất nhỏ, khó nhìn bằng mắt thường hay các thiết bị cũ.
• Hệ thống nội soi Xion của Đức với chức năng PIET spectro phát hiện cấu trúc khối u, định hướng sinh thiết, giúp tầm soát ung thư vòm họng – hạ họng – thanh quản – hốc mũi.
• Hệ thống máy xét nghiệm miễn dịch – sinh hóa, huyết học, sinh học phân tử, vi sinh tiên tiến như: Roche Cobas system, Cobas 6500; máy khí máu Roche Cobas b211; Hệ thống máy xét nghiệm nước tiểu Roche Cobas u701, u601, u411…

Khoa Ung bướu BVĐK Tâm Anh TP.HCM luôn phối hợp chặt chẽ với các chuyên khoa Sản Phụ khoa, Hô hấp, Tiết niệu, Ngoại Vú, Tim mạch – Lồng ngực, Tai – Mũi – Họng, Dinh dưỡng, Nội soi – Phẫu thuật Nội soi tiêu hóa, Tâm lý,… phát triển các phác đồ điều trị cá thể hóa, đa mô thức cho từng người bệnh, vừa nâng đỡ tổng trạng cơ thể, tâm lý vừa điều trị toàn diện, triệt để.

Chẩn đoán ung thư ở giai đoạn sớm giúp người bệnh có nhiều cơ hội điều trị khỏi bệnh. Bài viết đã khái quát một số cách chẩn đoán ung thư hiện nay. Hy vọng bạn và gia đình có hướng tầm soát thường xuyên để đảm bảo sức khỏe cho cả nhà.