Ung thư đại tràng di căn: Dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị

Theo thống kê của GLOBOCAN năm 2022, trên thế giới có khoảng 1.142.286 ca mới mắc và 538.167 ca tử vong do ung thư đại tràng. Tại Việt Nam, ung thư đại tràng đứng thứ 4 trong những loại ung thư thường gặp. Vậy ung thư đại tràng di căn là gì? Bệnh có dấu hiệu như thế nào? Bác sĩ chẩn đoán và điều trị ung thư này bằng cách nào? Bài viết dưới đây, BS.CKI.Nguyễn Chí Thanh, khoa Ung Bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM giải đáp thắc mắc về ung thư đại tràng di căn và một số cách phòng ngừa cho người bệnh.

Ung thư đại tràng di căn là gì?

Ung thư đại tràng di căn là bệnh ung thư ở giai đoạn cuối (hay còn gọi di căn xa hay giai đoạn IV), xảy ra khi tế bào ung thư đã lây lan đến các hạch bạch huyết lân cận (không phải hạch vùng) hoặc đến các cơ quan khác như gan, phổi,… (1)

Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào một số yếu tố gồm mức độ lan rộng của khối u, tổng trạng sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt, đời sống tinh thần và nguyện vọng của người bệnh. (2)

Ung thư đại tràng di căn phát triển như thế nào?

Ung thư đại tràng di căn khi các tế bào ung thư ở đại tràng phát triển, lan đến các cơ quan khác trong cơ thể. Sau khi ung thư di căn đến cơ quan khác sẽ hình thành khối u thứ phát.

Từ khối u nguyên phát ở đại tràng, tế bào ung thư sẽ có thể di căn đến nhiều cơ quan khác như gan, xương, hạch bạch huyết, phổi, não, … thông qua: (3)

• Hệ thống hạch bạch huyết: đây là con đường ung thư di căn phổ biến nhất. Tế bào ung thư sẽ tăng sinh trực tiếp dọc theo đường bạch huyết hoặc di chuyển theo đường bạch huyết.
• Hệ thống mạch máu: tế bào ung thư theo dòng máu di chuyển đến các cơ quan như gan, não, phổi,…

Dấu hiệu ung thư đại tràng di căn

Ung thư đại tràng có nhiều khả năng gây ra triệu chứng ở giai đoạn di căn xa, khi ung thư đã phát triển hoặc lan rộng. Các triệu chứng đó, bao gồm:

• Thay đổi thói quen đi đại tiện: chẳng hạn như táo bón, tiêu chảy hoặc phân hẹp, kéo dài hơn một vài ngày.
• Mệt mỏi.
• Chảy máu màu đỏ tươi ở trực tràng.
• Phân có lẫn máu, có thể làm cho phân có màu hạt dẻ hoặc đen.
• Cảm giác co thắt ở bụng hoặc đau bụng.
• Giảm cân không thể giải thích được.
• Thiếu máu.

Ngoài ra, triệu chứng ung thư đại tràng di căn còn phụ thuộc vào nơi các cơ quan ung thư đã di căn tới và kích thước của khối u di căn. Một số triệu chứng có thể kể đến như:

• Vàng da, kết mạc mắt vàng; hoặc bụng to, chướng (di căn đến gan).
• Đau và dễ gãy xương (di căn đến xương).
• Khó thở (di căn đến phổi).
• Nhức đầu, chóng mặt hoặc co giật (di căn lên não).

Tuy nhiên, triệu chứng này có thể giống với các bệnh khác như hội chứng kích thích ruột, nhiễm trùng đường ruột,… Vì vậy, người bệnh nếu có triệu chứng bất thường ở bụng hoặc thay đổi thói quen khi đi đại tiện hãy đến gặp bác sĩ để được khám và kiểm tra kịp thời.

Ung thư đại tràng thường di căn tới đâu?

Một số cơ quan ung thư đại tràng thường di căn đến, có thể bao gồm: (4)

1. Di căn gan: cơ quan này ung thư đại tràng thường di căn tới nhất. Các tế bào ung thư có thể dễ dàng di chuyển qua hệ tuần hoàn tới gan và hình thành khối u thứ phát tại đây.
2. Di căn phổi: cơ quan này có số lượng mạch máu nhiều, phân bố dày đặc tạo điều kiện cho tế bào ung thư di căn, từ đó hình thành khối u thứ phát.
3. Di căn não: ung thư đại tràng di căn não thường rất ít gặp, chỉ chiếm số ít trong tổng số trường hợp di căn xa. Khi di căn đến não, tế bào ung thư phát triển nhanh chóng, chen chúc và có thể phá hủy mô não xung quanh. Điều này gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh.
4. Di căn xương: tế bào ung thư thông qua hệ bạch huyết và mạch máu có thể di căn đến cơ quan ở xa như xương. Sau khi tới được xương, tế bào ung thư sẽ biến đổi và tránh khỏi sự tiêu diệt của hệ miễn dịch, hình thành khối u ác tính, gây tổn thương ở tổ chức xương cũng như chèn ép, phá hủy mô xương khiến người bệnh đau.
5. Di căn hạch: hạch bạch huyết có khắp nơi trong cơ thể và thường là nơi trú ngụ của tế bào ung thư. Thường gặp nhất khi ung thư trú và phát triển ở các hạch bạch huyết ổ bụng.

Ung thư đại tràng di căn sống được bao lâu?

Thống kê từ chương trình SEER (Surveillance, Epidemiology, and End Results: Chương trình Giám sát, Dịch tễ học và Kết quả cuối cùng của Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ) năm 2013 – 2019, thu thập dữ liệu từ các loại ung thư, tỷ lệ sống còn 5 năm sau chẩn đoán lần đầu với người bệnh ung thư đại tràng phân theo giai đoạn được đánh giá như sau :

• Ung thư đại tràng giai đoạn tại chỗ: 35%.
• Ung thư đại tràng giai đoạn tiến triển tại chỗ – tại vùng: 36%.
• Ung thư đại tràng giai đoạn di căn xa: 23%.

Tiên lượng sống của người bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm tuổi tác, tình trạng sức khỏe, tinh thần và thói quen sinh hoạt, khả năng đáp ứng phương pháp điều trị,…

Chẩn đoán ung thư đại tràng di căn

Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám, hỏi bệnh sử để ghi nhận thêm các thông tin về triệu chứng, tiền sử bệnh lý của người bệnh, tiền sử bệnh gia đình,… Dựa vào thông tin đã thu thập được, trong trường hợp nghi ngờ có khối u ác tính xuất hiện ở đại tràng, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện các kiểm tra cận lâm sàng theo mức độ ưu tiên từ không xâm lấn đến xâm lấn, để chẩn đoán bệnh được chính xác hơn.

• Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân: máu trong phân có thể gặp khi có polyp, ung thư hoặc một số bệnh lý khác của đại tràng.
• Siêu âm ổ bụng: việc phát hiện khối u nằm trong khung đại tràng rất khó bởi đường tiêu hóa sẽ cản trở siêu âm. Tuy nhiên, siêu âm sẽ giúp phát hiện các dấu hiệu cảnh báo gián tiếp như thành đại tràng dày, tắc ruột, tổn thương nghi ngờ di căn gan,…
• Chụp CT cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ MRI: nhằm phát hiện các đặc điểm hình dạng, kích thước và mức độ xâm lấn của khối u, đồng thời giúp phát hiện sự lan tràn của ung thư đến các cơ quan khác trong cơ thể.
• Nội soi đại trực tràng toàn bộ: kỹ thuật giúp khảo sát bên trong lòng đại tràng, có thể quan sát thấy polyp, vùng mô bất thường hoặc ung thư. Thông qua nội soi, người ta dùng thiết bị để có thể lấy mẫu mô bất thường để làm sinh thiết.
• Sinh thiết: mẫu mô hoặc tế bào bất thường được bác sĩ giải phẫu bệnh quan sát dưới kính hiển vi để tìm tế bào ác tính.

Điều trị ung thư đại tràng di căn

Điều trị ung thư đại tràng di căn chủ yếu nhằm mục đích giảm triệu chứng, làm chậm sự tiến triển và ảnh hưởng của khối u, kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Hiện nay, hướng dẫn điều trị với bệnh ung thư do Bộ Y tế và các hiệp hội ung thư trên thế giới cung cấp đều nhấn mạnh vai trò của việc phối hợp nhiều phương pháp điều trị đa phương thức như phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, nhắm trúng đích… (còn gọi điều trị đa mô thức), nhằm tối ưu hóa hiệu quả điều trị. Đồng thời, việc đưa ra kế hoạch điều trị còn tùy thuộc vào từng trường hợp người bệnh cụ thể (cá thể hóa).

Với ung thư đại tràng di căn, mục đích điều trị chính yếu nhằm kiểm soát sự phát triển của ung thư, ức chế, ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, điều trị hỗ trợ giảm nhẹ các dấu hiệu và triệu chứng, duy trì dinh dưỡng nâng cao thể trạng, kéo dài và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Một số phương pháp có thể, bao gồm: (5)

1. Phẫu thuật khối u đại tràng di căn

Phẫu thuật có thể được thực hiện nhằm mục đích để giảm bớt hoặc ngừa các biến chứng, chẳng hạn như tắc nghẽn đại tràng. Ngoài ra, phẫu thuật còn được chỉ định trong một số trường hợp như ung thư chỉ di căn giới hạn ở phổi hoặc gan (cắt một phần phổi hoặc gan).

2. Xạ trị

Xạ trị với khối u ác tính ở đại tràng, xạ trị chỉ được sử dụng trong trường hợp bệnh di căn đến xương, não,…

3. Hóa trị

Hóa trị là biện pháp điều trị sử dụng thuốc để ngăn chặn sự phát triển, hoặc tiêu diệt, hoặc ngăn chặn sự phân chia của tế bào ung thư. Khi thuốc được uống hoặc dùng qua đường tĩnh mạch, thuốc sẽ đi vào máu và hướng đến các tế bào ung thư trong toàn cơ thể. Thuốc hóa trị sẽ được sử dụng tùy thuộc vào loại và giai đoạn ung thư. Hóa trị kết hợp với các thuốc điều trị trúng đích được chỉ định cho người bệnh ung thư đại tràng tiến xa, có dấu hiệu di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể (như gan, phổi…), không điều trị bằng phương pháp phẫu thuật đơn thuần được.

4. Liệu pháp nhắm trúng đích

Liệu pháp điều trị đích là biện pháp điều trị sử dụng thuốc để nhắm đến và tiêu diệt các tế bào ung thư mang các đặc tính cụ thể. Các thuốc điều trị đích thường sử dụng trong ung thư đại tràng:

• Kháng thể đơn dòng.
• Kháng sinh mạch.

5. Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch thường sử dụng hệ thống miễn dịch của chính cơ thể để tấn công tế bào ung thư. Tế bào ung thư có khả năng bất hoạt tạm thời, giúp vượt qua vòng kiểm soát của hệ thống miễn dịch. Chất ức chế điểm kiểm soát hoạt động bằng cách kiểm soát, ngăn chặn khả năng bất hoạt của tế bào ung thư, giúp hệ thống miễn dịch nhận ra và tiêu diệt chúng. Các kháng thể kháng PD-1/PD-L1 và kháng CTLA-4 là 2 hoạt chất ức chế kiểm soát được sử dụng cho người bệnh trong điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch.

6. Chăm sóc giảm nhẹ

Điều trị hỗ trợ, chăm sóc giảm nhẹ ung thư đại tràng có vai trò hết sức quan trọng. Đặc biệt, người bệnh điều trị ung thư đại tràng di căn, mục tiêu không chỉ giúp kéo dài bệnh và phải nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Có thể phòng ngừa ung thư đại tràng không?

Người bệnh có thể phòng ngừa ung thư đại tràng bằng cách:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: thường xuyên khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các triệu chứng sớm của ung thư đại tràng. Đặc biệt, những người có yếu tố nguy cơ cao hoặc tiền sử gia đình, được khuyến cáo kiểm tra sức khỏe thường xuyên hơn.
• Giữ chế độ ăn uống lành mạnh: ăn uống giàu protein từ thực phẩm thiên nhiên như trái cây, rau, ngũ cốc, thịt cá, lòng trắng trứng… Đồng thời, hạn chế ăn các món chế biến sẵn, thực phẩm giàu năng lượng và chất béo. Ngoài ra nên hạn chế thức uống có cồn, gas,…
• Tích cực vận động: tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày để cải thiện chất lượng thể lực, giảm nguy cơ béo phì và ung thư đại tràng.
• Giữ tinh thần luôn thoải mái, tránh căng thẳng: Tinh thần lạc quan có vai trò quan trọng trong việc chống lại bệnh ung thư. Người bệnh nên duy trì sự tích cực, chiến đấu với bệnh cùng với sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và bác sĩ.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị cụ thể sẽ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố do mỗi người bệnh ung thư đại tràng có một cá thể riêng biệt, không ai giống ai. Vì vậy, người bệnh và gia đình cần chủ động trao đổi với bác sĩ để có được các hướng dẫn điều trị phù hợp nhất.

Khoa Ung Bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ bác sĩ lâm sàng, nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị ung thư giúp khám, chẩn đoán và lên phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng người bệnh. Ngoài ra, bệnh viện liên tục cập nhật trang thiết bị hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài và phương pháp điều trị ung thư kết hợp chăm sóc toàn diện cho người bệnh.

Đón nhận tin ung thư đại tràng giai đoạn cuối là điều khó khăn với người bệnh và gia đình. Điều trị triệt căn ung thư đại tràng di căn là điều không thể, tuy nhiên sự phối hợp giữa phương pháp điều trị, chăm sóc giảm nhẹ, tinh thần của người bệnh và sự đồng hành của gia đình có thể giúp người bệnh cải thiện chất lượng sống, giảm nhẹ triệu chứng ung thư giai đoạn cuối.